Tarihe meraklı bir gözle anlatayım: Zaman içinde mekânların ruhu, şehirlerin sokak taşları ve dar geçitleri, toplumsal dönüşümlerin sessiz tanıklarıdır. Bugün bir dizi ya da film izlerken yalnızca kurgu görürüz ama o kurgu — hangi sokakta kurulduğu, hangi duvarların arkasında hayat bulduğu — geçmişle, toplumsal gerçeklikle, kimliklerle bağ kurar. Fatma dizisi özelinde bunu düşündüğümüzde, “Fatma nerede çekildi?” sorusu, sadece coğrafi bir merak değil; bir şehir siluetinin geçmişle bugünü buluşturduğu yere bakış demek.
Fatma — İstanbul’un ara sokaklarından bir hayat portresi
Fatma dizisi, esasen bir temizlikçinin, eşi hapisten çıktıktan sonra kaybolduğunda, onu ararken adım adım kendini keşfetme — ve çaresizlikle halkın gözünden kaçma çabası üzerine kurulu. ([Vikipedi][1]) Dizi tüm sahneleriyle Türkiye’nin en büyük metropolü İstanbul’da çekildi. ([filminginturkiye.com.tr][2])
Hangi semtler, hangi atmosferler?
Özellikle dizide Fatma’nın hayatının geçtiği semtler, İstanbul’un hem “görünmeyen” yüzünü hem de “çoğul” gerçeğini yansıtıyor. Örneğin, dizide Fatma’nın evinin olduğu ve mahalle yaşamının resmedildiği bölümler, şehrin daha eski, yerel ve günlük hayatın sürdüğü mahallelerine dair bir iz bırakıyor. ([Yandex][3])
Öte yandan, Fatma’nın temizlik için gittiği işyerleri, kentin yüksek katlı ofisleri ya da lüks semtleri değil; sıradan, göze çarpmayan yapılar, İstanbul’un “orta altı” ya da “muhit” denen katmanlarına denk gelen alanlar. Bu tercih, dizinin atmosferini yalnızca gerilimli değil, gerçekçi ve “her gün karşılaşabileceğimiz hayatlar” hissiyle güçlü kılıyor. ([neredecekiliyor.com][4])
Ayrıca bazı sahnelerde, şehrin turistik veya tarihi kimliği olan bölgeler — eski mahalleler, kalabalık caddeler gibi — arka planda kullanılarak karakterin yalnızlığı ve toplumun içinden silinmişliği daha keskin biçimde verilmiş. ([The Cinemaholic][5])
Tarihsel Süreç, Toplumsal Dönüşüm ve İstanbul’un Çok Katmanlı Kimliği
İstanbul, tarih boyunca medeniyetlere ev sahipliği yapmış; imparatorlukların, göçlerin, yoksulluğun ve hayallerin kesiştiği bir şehir. Bugün dizi ya da filmlerde kullanılan şehir silueti — sokak taşları, eski apartmanlar, arka sokaklar — bir zamanlar başka hayatların geçtiği, başka umutların yeşerdiği mekânlardır.
Fatma’nın hikayesi, tam da bu çok katmanlılık üzerine kuruluyor: Eski mahalle kültürü, “görünmez” işçiler, küçük işyerleri, apartman hayatı, şehirleşmenin gölgesinde kalan insanlar… İstanbul’un köklerinden kopmadan modernleşmeye zorlanan bir kent; bu kentte var olabilmek için çabalayan sıradan insanlar…
Bu yüzden “Fatma nerede çekildi?” sorusu bir yere odaklanmanın ötesinde — o insanların, o yaşamların, o toplumun portresine bakmak demek. Dizi, İstanbul’un yalnızca parıltılı yüzünü değil; arka sokakların, unutulmuş mahallelerin, göçmenlerin, işçilerin yaşadığı halini görünür kılıyor.
Toplumsal Kırılma Noktaları ve Kadının Görünmezliği
Fatma’nın hikâyesi, aynı zamanda toplumda kadının konumu, görünmez emek, adalet arayışı gibi temaları da besliyor. İstanbul gibi büyük ve kozmopolit bir şehirde, sınıfsal farklılıklar, toplumsal eşitsizlikler — göç, yoksulluk, anonimleşme — dizi boyunca görünür oluyor.
Fatma karakterinin “temizlikçi” kimliği, metaforik bir anlatı da sunuyor: Temizlikçi kadın, göz önünde ama görünmez; var ama yok sayılan; “günlük hayatın parçası ama hikâyenin merkezinde olmayan.” Bu, kent hayatının, modernleşmenin, toplumsal dönüşümlerin bir kırılma noktası: Kadının emeği, kentin dönüşümünde görünmez kalıyor.
Dizi bu kırılmaları — sosyoekonomik eşitsizlik, sınıfsal farklılık, kadınların görünmezliği — İstanbul’un sokaklarına, apartmanlarına, işyerlerine taşıyor. Böylece izleyici yalnızca bir suç‑gerilim izlemiş olmuyor; toplumsal bir ayna görüyor, geçmişten bugüne uzanan sessiz travmaları izliyor.
Bugünden Geçmişe — İyi ki Görüyoruz, İyi ki Hatırlıyoruz
Bugün İstanbul’da yaşayan biri — ya da İstanbul’u uzaktan izleyen biri — diziyi izlerken, belki de tanıdık sokak köşelerinde, tanıdık mahallelerin tozlu arka sokaklarında bir yaşam görmüş gibi hissediyor. Bu, geçmişle bugün arasında kurulan bağ: Şehrin değişen silueti, değişen toplumsal dokusu, değişen yaşam koşulları.
“Fatma nerede çekildi?” sorusunun yanıtı sadece “İstanbul” değil; İstanbul’un çok katmanlı tarihinin, toplumsal dönüşümünün, kadının görünmez emeğinin, sınıfsal kırılmaların, kentleşmenin sancılarının hikâyesi. Ve biz — izleyici olarak — o hikâyeleri görmek, hatırlamak ve tartmak üzere çağrılıyoruz.
Bu yüzden, dizi ya da film mekânlarının yalnızca “arka plan” olmadığını; toplumsal belleğin, kimliğin, geçmişin ve bugünün buluştuğu birer alan olduğunu görmek gerekiyor. “Fatma”, bu alanı görünür bize — ve bu görünürlük, geçmişle bugün arasında bir köprü kuruyor.
Etiketler: Fatma, İstanbul, dizi çekim yerleri, toplumsal dönüşüm, kadın hikâyeleri, şehir hafızası
[1]: “Fatma (TV series) – Wikipedia”
[2]: “Filming In Turkey – Official”
[3]: “Kızın adı Fatma filmi nerede çekildi? – Yandex”
[4]: “Fatma Nerede Çekiliyor – Nerede Çekiliyor”
[5]: “Where Was Fatma Filmed? Is Fatma Based on a True Story?”